Simone

Romanutdrag

Eg hugsar fyrste gongen eg skaut ein gris. Det var far min som leidde han inn i bua. Med eit stramt tau imellom dei gjekk far min fyrst, og det store dyret følgde etter. Far min gjekk alltid fyrst. Lange steg i gummistøvlar som plaska tungt i brune søylepyttar mens han spytta digre spytteklyser ut frå munnvika. Til og med grisen hadde betre manerar enn han. Det var forresten ikkje ein gris, men ei purke. Ho hadde nok hatt grisungar tidlegare i år, for pattane hang slapt under buken og nådde nesten heilt ned i bakken. Ja ja, så hadde ho i det minste oppnådd noko i dette livet.

Litt lenger nedi tunet stod eg og følgde motvillig med på prosesjonen. Hendene mine var klamme og armholene blaute under kjeledressen. På beina hadde eg støvlar med to lag tjukkelabbar i. Eg stod der, stiv som ein pinne og leitte etter noko som kunne bekrefte at dette berre var ein heilt vanleg sundag i oktober: ein nabo som rydda tunet for vinteren, lyden av ein traktor som dura, ein katt som luska langs vegen, trøytt og sliten etter å ha vore på eventyr heile natta, men rundt oss var alt heilt stilt. Berre elva susa i bakgrunnen, kviskra til meg at dette ikkje var ein vanleg sundag. Sant nok skulle grisane slaktast, slik dei vart kvar haust, men i dag var det ikkje far min som skulle ta livet av dyret.

Ved sida av meg stod Johanne. Nabojenta. Ho skulle også vera med, sjølv om ho var tre år yngre enn meg, berre tolv.

«Trur du det vert mykje blod?» spurte ho. Eg lata som om eg ikkje høyrde.

«Eg tippar det kjem til å sprute. Simone er ganske stor», la ho til og nikka mot bua. Eg kjende korleis det vrei seg i magen.

«Er du heilt sjuk? Har du gitt grisen namn? Du veit vel at me skal … at … kva som skal skje der inne?» Eg fekk meg ikkje til å seie det høgt ei gong.

«Ja, det gjer eg, men me skal jo alle døy, til og med du, Vidar Vitring. Hadde du likt å leva livet utan namn, kanskje? »

Johanne såg på meg og slutta å prate, skal vedde på at fjeset mitt var like grått som himmelen. Me visste begge at ho var dottera far min alltid hadde ønskja seg. Ein ivrig bondespire som elska fjøsarbeid, som syns grisane lukta «akkurat som heime» og som ikkje ei gong viste teikn til brekning når dei dreit så hardt at det stod møk til langt opp etter veggane. Hadde det vore opp til meg, kunne Johanne like gjerne fått garden med grisar og det heile, men aldri i verda om eg kunne seie det til far min. Om nokon andre enn ein Vitring skulle drive familiebedrifta, ja då kunne himmelen like gjerne rase ned med det same.

Det knirka høgt då far min skauv opp døra inn til bua.

«Komme då, det er ingen veg tilbake no», lokka han.

Han hadde alltid så ekkel stemme når han snakka med grisane. Mjuk og spinkel, som om han prøvde å lura dei med på noko som liksom skulle vera kjekt.

«På tide å takke for tørka og væta», sa han og daska grisepurka på skinka med flat hand. Eit tørt grynt slapp ut. Skal tru om ho visste kva som skulle skje? Det virka ikkje som ho kjempa imot der ho traska inn over dørkarmen. Kanskje føretrakk ho ein tur i dødsbua framfor dette livet?

Steingolvet var vått og kaldt. Trettiseks grisar hadde allereie måtta bøta med livet denne hausten, og sjølv om det vesle rommet blei spylt mellom kvart dyr, var lukta av død so sterk at det kjendes ut som blod og gørr nærmast kraup ned langs veggane og inn i huda. Berre nokre få lysstrålar slapp inn gjennom døropninga og sprekkane i treverket. Akkurat for lite til å få oversikt, men godt nok til å sjå kva som føregjekk.

Det var ikkje fyrste gong eg var med i bua. Eg hadde sett slakting av både sau og gris heilt sidan eg var liten. Eg hugsar eg stod med store auger i dørkarmen og heldt mor mi i handa medan far min arbeida.

«Vitringane har det beste kjøtet i landet», sa folk, og det stemte. Far min var så rask med å slakte at dyra ikkje ana kva som skjedde før det heile var over. Frykta rakk ikkje sive så mykje som ein millimeter ut i blodet deira før dei låg der stein daude. Det var nok det som gjorde kjøtet så saftig og mørt, ein smidig overgang frå liv til død. Eg hugsa kor letta eg hadde vore over at det gjekk så fort. I dag, derimot, var det ingen garanti for noko som helst.

«Her har du skytemaska.» Far min heldt opp eit lite, svart røyr med ein avtrekkar øvst. Den såg mest ut som ei lommelykt.

«Det er ikkje akkurat ein pistol, men fungerar omlag på same måten. Du set kula inn her på toppen, og når du trekker av, skyt ho ein bolt rett i skallen på dyret», sa han og stakk ut ein veslefinger for å visa meg storleiken. Grove arbeidsnevar som vitna om mange år med gardsstell og tunge tak. Eg såg ned på mine eigne, spinkle stilkar av nokre fingrar. Trudde han verkeleg at eg ville klare å drepa eit levande dyr? Eg som knapt var i stand til å knerte edderkoppane i soveromsglaset?

«Kan ikkje du vise, då, Joar?»

Johanne hadde sett seg godt til rette på ein liten krakk i hjørna med føtene kvilande på ei bytte opp-ned. Ein skulle nesten tru ho var på kino og venta ivrig på at reklamen skulle
bli ferdig. Popkorn var alt ho mangla. Ja, fatter’n, vis du, tenkte eg. So kan me sjå på. Det skal eg klare.

«Nei», svara han bestemt og byrja å spenne fast grisepurka. Tauet ho hadde rundt halsen, drog han med seg bort til ein kraftig krok som stod fast i veggen, knytte ei løkke og hekta ho fast. Vidare stega han over griseryggen og strakte seg etter ei lang lêrreim som hang fast i motsett vegg. Også den festa han rundt halsen hennar. Han tørka sveitten frå panna med overarmen og såg meg rett inn i augo.

«I dag er det Vidar sin tur.»

Han sa det med ei slik overtyding at det i ein liten augneblink faktisk kjentes ut som om eg kunne få det til, som om sjølvtilliten hans plutseleg var blitt smittsam. Men det varte ikkje lenge. Gummistøvlane klaska hardt mot golvet då han kom mot meg, og det gjekk eit rykk gjennom heile kroppen min då eg kjente at han plasserte den svarte sylinderen i handa mi. Den var tyngre enn eg hadde trudd, og varm.

«Skal eg, du meiner vel …» Eg var heilt tørr i munnen, tunga klistra seg mot ganen som ein borrelås.

«Ikkje ver redd Vidar, dette har du i blodet ditt, nett som meg! Det er fort gjort, skal du sjå, over på eit blunk!» sa far min og klappa meg litt for hardt på skuldra så eg snubla framover og dulta borti purka med kneet. Ho som hadde stått stille heilt fram til no, byrja å røre på seg. Eg såg ned på det dødsdømte dyret, og dyret såg tilbake. Lange, kvite augnevipper blunka over dei små, blanke augo. Det runde, våte trynet var sleika reint for jord, og øyrene lente seg mjukt nedover panna. Far min hadde sagt at dyr ikkje kunne bli lei seg, at dei einaste kjenslene som dreiv i dei, var kåtskap og frykt, men då eg stod slik og stira inn i dei små griseaugo, skjønte eg at det ikkje kunne vera sant. Denne purka var ikkje berre byrja å bli redd, ho såg beint fram trist ut. Som om ho skjønte at det ikkje var nokon veg tilbake for nokon av oss. Syntest ho synd på meg?

«Klar, Vidar?» Johanne lente seg framover, støtta olbogen på kneet og kvilte haka i handflata.

«Ja», laug eg.

Skytemaska brann i handa mi, eg hadde berre lyst til å kaste ho ifrå meg og springe, men i døropninga hadde far min stilt seg opp. Med breie bein og armane i kross sperra han oss inne, både meg og det stakkars dyret eg skulle drepe. Blikket hans bora seg inn i nakken min då eg løfta opp røyret og retta det mot purka, måtte halde fast så knokane vart kvite for at det ikkje skulle gleppe mellom dei utsveitta fingrane mine.

«No er det berre å peise på, Vidar!» kom det frå døra, han byrja å bli utålmodig.

«Ho er så godt som daud allereie», la han til.

Eg og prøvde å blåse vekk ei sveitteperle som hadde forma seg på overleppa.

«Komme då, Vidar, set no bolten i purkeskolten.» Han hadde tatt fram den ekle grisestemma si att. Den som fekk håret på armane til å stikke i huda. Trongen til å rømme hadde aldri vore sterkare, og no var det ikkje berre far min som var utålmodig. Den stakkars grisen hadde sett seg lei av all ventinga og byrja å dra i reima. Ho kasta hovudet frå side til side og sette i eit skjerande hyl. Fyrst då reagerte eg, men ikkje med å skyte, med å slå. I rein panikk kakka eg til purka midt på trynet med skytemaska. Ikkje med dødeleg effekt, langt i frå, det er ikkje sikkert det var vondt ei gong, men meir enn nok til å gjera ho sinna. Dei små griseaugo smalna. Ho grynta kvast og glefste etter beinet mitt, fekk tak i kjeledressen og sleit så hardt at eg nesten gjekk i bakken.

«Hjelp!» ropte eg, men er usikker på om det berre var inni meg eller om lyden faktisk kunne høyrast for andre. Eg kjende far min i ryggen. Han støtta meg så eg skulle halde meg oppreist, la neven sin rundt handa mi, den eg haldt skytemaska i, og førte den stødig mot purka som framleis hadde eit godt tak i buksebeinet mitt.

«Er du galen, du kan vel for faen ikkje skyta no!» glapp det ut av meg. Far min held berre fram med å sikte inn skotet. Det rykka i sylinderen då me pressa inn avtrekkaren. Eg kneip att augo og høyrde purka deisa tungt i bakken.

Relaterte innlegg